Osmanlı Mimarlık ve Şehircilik Tarihi Araştırmaları İçin Web Kaynakları

Bu yazıda Osmanlı mimarlık ve şehircilik tarihiyle ilgili belge içeren ve içeriğine açık erişim sağlanan dijital arşiv, kütüphane ve veri tabanlarını tanıtacağız. Osmanlı mimarlık tarihi ve Osmanlı şehircilik tarihi alanlarında çalışma yapan öğrenci ve araştırmacılara yardımcı olmasını umuyoruz. Osmanlı mimarisi geniş bir coğrafyada ve uzunca bir dönem eser verdi. Burada verilen dijital kaynaklar sadece Türkiye’deki değil, tüm Osmanlı coğrafyasındaki mimari eserleri kapsıyor.

Osmanlı Kitabeleri Projesi

Osmanlı Kitabeleri Projesi Osmanlı mimari eserlerinin kitabelerini bir dijital veri tabanında toplamayı amaçlıyor. Yaklaşık 2 bine yakın kitabe veri tabanına aktarılmış. Veri tabanında yer alan eserlerin büyük çoğunluğu Türkiye’de bulunuyor. Web sitesinde kitabelerin Latin harflerine transkripsiyonu da veriliyor. Aynı zamanda mimari eserlerin fotoğrafları da sitede yer alıyor. Osmanlı mimarlık tarihi ve Osmanlı şehircilik tarihi araştırmaları için çok değerli bir kaynak.

Osmanlı Kitabeleri Projesi web sitesi: http://www.ottomaninscriptions.com

Archnet

Archnet, Ağa Han Kültür Vakfı ile MIT’in (Massachusetts Institute of Technology) ortaklığıyla hayata geçmiş bir dijital veritabanı projesidir. Amacı İslam dünyasında mimari yapılar ve şehircilikle ilgili eğitim ve araştırma faaliyetleri için dijital belge arşivi oluşturmak. Oldukça geniş bir dijital koleksiyona sahip. Osmanlı mimarisine ait çok sayıda dijital belge var. Türkiye ve Osmanlı coğrafyası için mimarlık ve şehircilik alanında önemli bir kaynak.

Archnet web adresi: http://archnet.org

SALT Dijital Arşivinde
Osmanlı Mimarlık Tarihi Kaynakları

Ülkemizde dijital kütüphaneciliğin en iyi örneklerinden biri olan SALT Online koleksiyonunda şehircilik ve mimarlıkla ilgili kaynaklar önemli bir yer tutuyor. Osmanlı mimarisiyle ilgili oldukça zengin bir koleksiyona sahip. Mimari eserlere ait yazılı ve görsel belgelerin yanı sıra şehir haritaları ve fotoğrafları gibi kaynaklara erişebilirsiniz.

SALT web sitesi (belge taraması yapmak için): http://saltresearch.org

Arachne: Alman Arkeoloji Enstitüsü Dijital Veri Tabanı

Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün  İstanbul şubesinin arşivine Alman Arkeoloji Enstitüsü Dijital Veri Tabanı üzerinden erişilebiliyor. Bu arşivde Türkiye’de bulunan mimari yapılar ve şehirlerle ilgili 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başlarında çekilen fotoğraflardan oluşan geniş bir koleksiyon var.
Fotoğrafların yanı sıra, mimari plan, kroki gibi görsel belgeler de mevcut. Kaynaklar sadece Eski Çağ Anadolu uygarlıklarını değil, Bizans ve Osmanlı mimarisini de kapsıyor. Osmanlı mimarlık tarihi açısından önemli bir görsel kaynak arşivi.

Arachne Web Adresi: http://arachne.uni-koeln.de/drupal

Koç Üniversitesi Kütüphanesi Dijital Kaynakları

Koç Üniversitesi Kütüphanesi tarafından sunulan dijital arşivlerde Osmanlı mimarlık ve şehircilik tarihiyle ilgili çok sayıda kaynak var. Kütüphane özellikle Ankara tarihi ve kültürüyle ilgili zengin bir dijital koleksiyona sahip. Ayrıca Anadolu kültür ve tarihi mirasına ilişkin Josephine Powell koleksiyonunda 20 bine yakın görsel dijital belge mevcut.

Koç Üniversitesi Kütüphanesi dijital kaynakları web sitesi: http://digitalcollections.library.ku.edu.tr/cdm

İBB Atatürk Kitaplığında Osmanlı Şehircilik Tarihi Kaynakları

İBB Atatürk Kitaplığı dijital kütüphanecilik konusunda Türkiye’deki iyi örneklerden biri. İstanbul Büyükşehir Belediyesinin tarihi arşivlerini içermesi açısından şehircilik tarihiyle ilgili zengin bir koleksiyona sahip. Dijital kaynaklardan İstanbul belediyesiyle ilgili çok sayıda tarihi belgeye erişilebilir. Ayrıca İstanbul haritaları, kartpostalları ve fotoğrafları konusunda çok sayıda görsel belge var. Osmanlı şehircilik tarihi ve özellikle İstanbul üzerine kaynak arayanlar için vazgeçilmez bir adres.

İBB Atatürk Kitaplığı online koleksiyonları web adresi: http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr

NIT Machiel Kiel Fotoğraf Arşivi: Balkanlar Osmanlı Mimarisi Görsel Kaynakları

Hollanda Araştırma Enstitüsü (İstanbul) Osmanlı mimarisi uzmanı Hollandalı akademisyen Machiel Kiel’in fotoğraf arşivini dijitalleştirerek web üzerinden açık erişime sundu. Machiel Kiel’in 1960’lı yıllardan itibaren çektiği ve Balkanlardaki Osmanlı mimarisini konu alan fotoğraf arşivi 2 bine yakın fotoğraf içeriyor.

NIT Görsel Arşivi web adresi: http://www.nit-istanbul.org/kielarchive

INDEX ANATOLICUS: Türkiye Yerleşim Birimleri Envanteri

Sevan Nişanyan tarafından başlatılan ve diğer kullanıcıların da katkısına açık olan Index Anatolicus projesi Türkiye sınırları içerisinde yer alan yerleşim birimlerinin mevcut ve eskiden kullanılmış yer adlarını bir veritabanında toplamayı amaçlıyor. Köylere varıncaya kadar yer adları çıkarılmış ve toplam 40 binden fazla kayıt içeriyor.

Index Anatolicus web adresi: https://nisanyanmap.com 

Old Maps Online: İnternet’in En Zengin Harita Arşivi

Çok sayıda dijital kütüphanenin işbirliğiyle kurulan Old Maps Online web sitesi 400 bine yakın dijital haritaya İnternet ortamında erişim sağlıyor. Türkiye ve Osmanlı coğrafyasıyla ilgili çok sayıda harita ve şehir planı gibi belge içeriyor. Osmanlı şehircilik tarihi açısından önemli bir kaynak.

Old Maps Online web adresi: https://www.oldmapsonline.org

Tarihi haritalar içeren diğer online arşiv ve kütüphanelerde Osmanlı şehircilik tarihiyle ilgili görsel kaynaklar bulabilirsiniz. Web ortamındaki dijital harita arşivleri için şu yazımızı okuyabilirsiniz: Tarihi haritalar İnternet’te nerede bulunur?

Sinan’a Saygı Projesi

ÇEKÜL Vakfı tarafından hayata geçirilen Sinan’a Saygı projesi Osmanlı mimarisinin en büyük ustası Mimar Sinan’nın eserlerinin envanterinin çıkarılmasını ve eserlerle ilgili web ortamında görsel belge arşivi oluşturulmasını amaçlıyor. Web sitesinden Mimar Sinan’ın eserleriyle ilgili bilgilere ve görsel belgelere erişebilirsiniz. Web sitesi Osmanlı mimarlık tarihi açısından akademik olarak derinlikli bilgi ve belge içeren kaynaklar içermese de, Mimar Sinan’ın tüm eserlerinin online bir veritabanında toplanması açısından önemli bir boşluğu dolduruyor.

Sinan’a Saygı Projesi web adresi: http://www.sinanasaygi.org

Nicholas V. Artamonoff Fotoğraf Arşivi

Harvard Üniversitesine bağlı Dumbarton Oaks Kütüphanesi dijital arşivinden Nicholas V. Artamonoff’un 1930 ve 1940’lı yıllarda İstanbul’da ve Batı Anadolu şehirlerinde çektiği fotoğraflara erişebilirsiniz. Osmanlı şehircilik tarihi açısından önemli bir görsel kaynak.

Nicholas V. Artamonoff Fotoğraf Arşivi web adresi: http://images.doaks.org/artamonoff/

Eski İstanbul Fotoğrafları

İnternet’te eski İstanbul fotoğrafı içeren çok sayıda web sitesi var. Ancak birçoğu fotoğraflarla ilgili güvenilir bilgiden yoksun. Eskiistanbul.net web sitesinde İstanbul’un çok sayıda eski fotoğrafına güvenilir açıklamalarla birlikte erişebilir, site içinde semtlere göre veya etiketlerle fotoğraf taraması yapabilirsiniz. İstanbul araştırmaları için güzel bir online kaynak.

Web adresi: http://www.eskiistanbul.net

Eski Türkiye Fotoğrafları

Eskiturkiye.net web sitesinde güvenilir bilgilerle birlikte verilmiş Türkiye’nin farklı illerine ait çok sayıda fotoğrafına erişebilirsiniz.

Web adresi: http://www.eskiturkiye.net

Gertrude Bell Fotoğraf Arşivi

İngiliz yazar ve seyyah Gertrude Bell’in kişisel arşivi Newcastle Üniversitesi tarafından dijital ortama taşınmış. 20. yüzyılın başında Osmanlı Orta Doğu coğrafyasında seyahat eden ve bölgede İngiliz politikasının belirlenmesinde rol oynayan Gertrude Bell’in fotoğraf arşivi dönemin Osmanlı şehir hayatı ve Osmanlı mimarisi ile ilgili önemli bir kaynak.

Gertrude Bell Fotoğraf Arşivi web adresi: http://gertrudebell.ncl.ac.uk

Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi Aptullah Kuran Koleksiyonu

Mimar ve mimarlık tarihi uzmanı, aynı zamanda Boğaziçi Üniversitesi kurucu rektörü Aptullah Kuran’ın özel arşivi Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi tarafndan dijitalleştirilerek açık erişime sunulmuş. Arşiv Aptullah Kuran’ın özel hayatıyla ilgili bazı belgelerin yanı sıra mimarlık tarihi ve özellikle Osmanlı mimarisi alanında yaptığı çalışmaları ve topladığı koleksiyonu içeriyor.

B.Ü. Kütüphanesi Aptullah Kuran Koleksiyonu web adresi: http://digitalarchive.boun.edu.tr

Mimarlık Dergisi 

Mimarlar Derneği tarafından çıkarılan Mimarlık dergisinin 1944 ve 1953 yılları arasındaki sayılarına online erişebilirsiniz.

Mimarlık Dergisi arşivi web adresi: https://issuu.com/mimarlardernegi1927

Osmanlı mimarlık tarihi ve Osmanlı şehircilik tarihiyle ilgili web ortamında bulabileceğiniz dijital arşiv ve kütüphaneler elbette burada verilenlerle sınırlı değil. Osmanlı tarihiyle ilgili belge ve kaynak içeren birçok web sitesinde Osmanlı mimarisi alanında kaynaklar bulabilirsiniz.